Herbiri kendine mahsus bezlerden salgılanır. Bu bezlerin gelişmemesi, hiç oluşmaması, gerekenden az çalışması yada fazla çalışması yahut sistemsiz çalışması sonucu endokrin hastalıklar denilen durumlar ortaya çıkar. Hormonların farklı tipleri, üreme, metabolizma, büyüme ve gelişmeyi denetim eder. Hormonlar ayrıyeten etrafımıza verdiğimiz yansıyı de denetim eder ve bedenimizin işlevleri için gerekli uygun ölçüde güç ve besini sağlamaya yardımcı olurlar.

Çocuk Endokrinoloji uzmanı, temel olarak çocukluk ve ergenlik periyodunda (0-19 yaş) ortaya çıkan hormonal bozukluklarla ilgilenir. Çocuğun sağlıklı büyümesini, olağan vaktinde ergenliğin ortaya çıkması ve sağlıklı ilerlemesini, sonunda erişkin periyoda inançlı geçişini izler. Doğumdan 18 yaşın sonuna kadar hormonal rahatsızlığı olan çocuk ve gençlerin teşhis ve tedavisi ile ilgilenir.

Çocuk endokrin uzmanları ne tip bir tıp eğitimi alırlar?

Altı yıllık Tıp Fakültesini bitirdikten sonra 4 yahut 5 yıllık Çocuk Sıhhati ve Hastalıkları ihtisas programını tamamlarlar. Bunun üzerine üç yıl da hormon hastalıklarının teşhis, tedavi ve izlemlerini öğrenmek ve deneyim kazanmak için geçirirler (Çocuk Endokrinoloji üst ihtisası). Toplam olarak bir Pediatrik endokrinoloğun eğitimi 13 yıldan fazla vakit almaktadır.

Çocukluk ve ergenlik çağındaki en sık endokrin hastalıklar ve bozukluklar nelerdir?

BOY KISALIĞI
Doğumdan itibaren sağlıklı büyümeyi takip eder. Düşük doğum yükü ve kısa doğum uzunluğu ile doğan çocukları izler ve onların sağlıklı yaşıtlarını yakalaması için dayanaklar. Büyüme basamaklarında ortaya çıkan bozuklukları inceler ve tedavi eder. Uzunluk kısalığı ailesel yahut yapısal olabileceği üzere hormonal eksiklikler yahut öbür bir hastalığın yansımasıda olabilir. Çocuk Endokrinoloji, çocuğun uzunluğunun kısa kalmasına neden olan tüm olasılıkları inceleyerek tedavi eder.

Boy kısalığı büyüme hormonu eksikliğine bağlı ise vakit kaybetmeden tedavi edilmelidir. Vakit kaybı daha az uzunluk kazanımına neden olabilir. Hatta büyüme plağı kapanan gençler büyüme hormonu tedavi bahtını büsbütün yitirmiş olabilirler.

Uzun Boy; Kısa uzunluk kadar yaşıtlarına nazaran bariz uzun olan çocuklarında izlenmesi gerekir.

Erken Ergenlik
Erkenlik, ferdi farklılıklar olmakla birlikte Türk çocuklarında, kız çocuklarında 11-12 yaş, erkek çocuklarında 12 -13 yaş aralığında başlar. Bazen bu yaşlarda başlasada süratle 12-18 ay içinde ergenlik tamamlanabilir, bu durum da süratli ilerleyen ergenlik olarak kabul edilir. Sağlık açısından erken ergenliğe neden olan durumun açığa çıkarılması ve tedavi edilmesi gereken bir hastalık kelam konusu ise tedavi edilmelidir.

Kız ve erkek çocuklarda 14 yaşında hala ergenlik bulguları gözlenmemişse Geçikmiş ergenlik olarak kabul edilip altta yatan neden araştırılmalıdır.

Ergenlik devrinde görülen başka meselelerin altındaki neden genellikle hormonaldir. Bu nedenle ergenlikte görülen fazla tüylenme, göğüs sıkıntıları, kız çocuklarının hertürlü menstrual problemleri, Polikistik Over ile de (18 yaşını doldurana kadar) Çocuk Endokrin uzmanı ilgilenmektedir.

Hipotiroidi/Hipertiroidi
Hipotiroidi, halk ortasında guatr olarak bilinen tiroid bezinin olamsı gerekenden daha az yahut hiç hormon üretmemesi olarak tanımlanır. Tiroid hormonu zeka gelişimi, boyca büyüme, kemik gelişimi ve metabolizmanın hızlanması üzere tesirlere sahip çok kıymetli bir hormondur.

Tiroid hormonunun olağandan daha fazla üretilmesi ve kana verilmesi sonucu oluşan duruma hipertiroidi denilir. Pediatrik Endokrinologlar ayrıyeten tiroid nodüllleri, tiroid kanseri ve büyümüş tiroid dokusunu (guatr) tedavi etmek için de eğitim alırlar. Ailesinde Tiroid yada Guatr ile ilgili hikaye olan tüm çocukları izlerler.

Cinsel Farklılaşma Sorunları
Bebek doğduğunda cinsiyetiyle ilgili birinci bakışta tam olarak kız yahut erkek denilemeyen gelişim bozukluğudur. Hastanede doğan çocuklarda Yenidoğan yahut Çocuk Doktoru tarafından fark edilir. Lakin gözden kaçabilir yahut sonrada bariz olabilir.

Erkek çocuklarda yumurtaları kese içinde gözlenmiyor, idrarını penis ucundan yapmıyor yahut penis çok küçük gözlemlenmişse kıymetlidir. Kız çocuklarında ise çok küçük idrar yolu açıklığı yahut bilhassa her iki kasıkta küçük şişlik gözleniyorsa Cerrahiden evvel Çocuk Endokrin uzmanınca kıymetlendirilir.

Çocukluk Çağı Diyabeti (Tip 1 Diyabet)
Yenidoğan periyodundan genç erişkin periyoda kadar rastgele bir yaşta ortaya çıkabilir. Tedavide geçikme bulguların komaya kadar ilerlemesine ve vefata neden olur. Tedavi ömür uzunluğu ve yalnız insülin ile mümkündür. Bu çocuk ve gençler genç erişkin oluncaya dek Çocuk Endokrin uzmanı tarafından tedavi edilmeli ve yakın izlenmelidir.

Çocukluk çağında görülen Tip 2 diyabet de Çocuk Endokrin uzmanı tarafından tedavi edilir ve yakın izlenir.

Obezite (Şişmanlık)
Çocukluk çağında da olsa fazla alınan yahut gereğince harcanmayan güç bedende depolanarak şişmanlığa neden olmaktadır. Bu güç fazlalığı çocukluk çağı obezitesinin büyük çoğunluğunu oluştursa da bazen fazla kiloya neden olan hormonal bir hastalık, doğuştan gelen ve birkaç hastalığın birlikte olduğu kimi genetik hastalıklar nedeni ile çocuk kilo alımına yatkın hale gelebilir.

Obezitenin altta yatan nedenini araştıran tedavi gereken durumlarda tedavi eden ve obezitenin kendisinin yol açtığı aksilikleri takip eden Çocuk Endokrin uzmanıdır.

Raşitizm / Kemik Sıhhati: D vitamini yetersiz alınımı yahut D vitamininin doğuştan metabolik hastalıklarına bağlı olarak gelişen yetersiz kemik mineralizasyonu Raşitiz denilen hastalığa neden olur. Raşitizm, osteoporoz ve kemiğin öbür metabolik hastalıkları Pediatrik endokrinin ilgi alanları içinde yer alır.

Böbrek Üstü Bezinden salınan hormonlar: Kalp, Arterial kan Basıncı (endokrin nedenli hipertansiyon), stres/ heyecan tolerasyonu, cinsiyet ve üreme üzerine tesirlidir. Çocukluk çağında doğuştan yada sonradan kazanılan Adrenal bez hormon hastalıklarıyla Ç. Endokrinoloji uzmanları ilgilenir.